อายาเสน อทาสาหํ, ปายสํ อมตาย โส;

เตน กมฺมวิปาเกน, เทวโลเก มโนรเมฯ

[17]

ชาโตมฺหิ ทิพฺพกาเมหิ, โมทมาโน อเนกธา;

ทีฆายุโก วณฺณวนฺโต, เตชสฺสีจ อโหสหนฺติฯ

เอวํ เทวปุตฺโต อตฺตนา กตปุญฺญกมฺมํ วิตฺตาเรน กเถสิ, เถโรปิ มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา มนุสฺสานํ อตฺตนา ปจฺจกฺขโต ทิฏฺฐทิพฺพสมฺปตฺติํ ปกาเสสิฯ ตํ สุตฺวา มหาชโน กุสลกมฺมํ กตฺวา เยภุยฺเยน สคฺเค นิพฺพตฺโตติฯ

[18]

อนาลโย ทุคฺคตทีนโกปิ,

ทานํ ททนฺโต ธิคโต วิเสสํ;

สคฺคา ปวคฺคํ ยทิ ปตฺถยวฺโห,

หนฺตฺวาน มจฺเฉรมลํ ททาถาติฯ

กปณสฺส วตฺถุํ อฏฺฐมํฯ

29. เทวปุตฺตสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อิโต ปุพฺเพ นารทสฺส กิร สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส กาเล อยํ ทีโป อญฺญตเรน นาเมน ปากโฏ อโหสิ, โส ปเนกสฺมิํ กาเล ทุพฺภิกฺโข อโหสิ ทุสฺสสฺโส, มหาฉาตกภยํ สตฺเต ปีเฬติฯ ตสฺมิํ สมเย นารทสฺส ภควโต เอโก สาสนิโก สาวโก อญฺญตรสฺมิํ คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา ยถา โธตปตฺโตว นิกฺขมิฯ อถญฺญตรสฺมิํ เคเห มนุสฺสา เอกํ ตณฺฑุลนาฬิํโปฏลิกาย พนฺธิตฺวา อุทเก ปกฺขิปิตฺวา ปจิตฺวา อุทกํ คเหตฺวา ปิวนฺโต ชีวนฺติ, ตทา เถรํ ทิสฺวา วนฺทิตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา เตน ตณฺฑุเลน ภตฺตํ ปจิตฺวา ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา เถรสฺส อทํสุฯ

อถ เตสํ สทฺธาพเลน สา อุกฺขลิ ภตฺเตน ปริปุณฺณา อโหสิ, เต ตํ อพฺภุตํ ทิสฺวา อยฺยสฺส ทินฺนทาเน วิปาโก อชฺเชว โน ทิฏฺโฐติ โสมนสฺสชาตา มหาชนํ สนฺนิปาเตตฺวา เต ภตฺตํ โภเชตฺวา ปจฺฉา สยํ ภุญฺชิํสุฯ ภตฺตสฺส คหิตคหิตฏฺฐานํ ปูรเตวฯ ตโต ปฏฺฐาย เต สมฺปตฺตมหาชนสฺส ทานํ ททนฺตา อายุปริโยสาเน เทวโลเก นิพฺพตฺติํสุ, อถ โส เถโร ภตฺตํ อาทาย คนฺตฺวา อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล นิสีทิตฺวา ภุญฺชิตุมารติฯ ตสฺมิํ กิร รุกฺเข นิพฺพตฺโต เอโก เทวปุตฺโต อาหาเรน กิลนฺโต ภุญฺชมานํ เถรํ ทิสฺวา อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา มหลฺลกเวเสน ตสฺส สมีเป อฏฺฐาสิฯ เถโร อนาวชฺชิตฺวาว ภุญฺชติฯ เทวปุตฺโต จริมาโลปํ ฐเปตฺวา ภุตฺตกาเล อุกฺกาสิตฺวา อตฺตานํ ฐิตภาวํ ชานาเปสิฯ เถโร ตํ ทิสฺวา วิปฺปฏิสาริ หุตฺวา จริมํ ภตฺถปิณฺฑํ ตสฺส หตฺเถ ฐเปสิ, ตโต โส ภตฺตปิณฺฑํ คเหตฺวา ฐิโต จินฺเตสิฯ อิโต กิร มยา ปุพฺเพ สมณพฺราหฺมณานํ วา กปณทฺธิกานํ วา อนฺตมโส กากสุนขา ทีนมฺปิ อาหารํ อทินฺนปุพฺพํ ภวิสฺสติ, เตนวาหํ เทโว หุตฺวาปิ ภตฺตํ น ลภามิฯ หนฺทาหํ อิมํ ภตฺตปิณฺฑํ เถรสฺเสว ทสฺสามิ, ตํ เม ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย จาติฯ เอวญฺจ ปน จินฺเตตฺวา ภตฺตปิณฺเฑ อาสํ ปหาย เถรํ อุปสงฺกมฺม สามิ ทาสสฺส โว อลํ อิธ โลเกน สงฺคหํฯ ปรโลเกน เม สงฺคหํ กโรถาติ วตฺวา ตสฺส ปตฺเต โอกิริฯ อถสฺส ภตฺถปิณฺฑํ [ภตฺถปิณฺฑํ อิติสพฺพตฺถ] ปตฺเต ปติตมตฺเตเยว ติคาวุตฏฺฐาเน ทิพฺพมยานิ ภตฺตภาชนานิปญฺญายิํสุฯ เทวปุตฺโต เถรํ ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา ตโต ทิพฺพโภชนํ คเหตฺวา ปถมํ ทานํ ทตฺวา ปจฺฉา สยํ ภุญฺจิฯ

ตโต เทปุตฺโต ทุติยทิวสโต ปฏฺฐาย เถรสฺส จ สมฺปตฺตมหาชนสฺส จ มหาทานํ เทนฺโต อายุปริโยสาเน 0 เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ฉสุ กามสคฺเคสุ อปราปรํ ทิพฺพสมฺปตฺติ มนุภวมาโน ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล ตโต จุโต พาราณสิยํ อเนกวิภวสฺส มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส กุฏุมฺพิกสฺส เคเห นิพฺพตฺติฯ เทโวติสฺส นามํ อกํสุฯ อปรภาเค วิญฺญุตํ ปตฺตสฺส ตสฺส มาตาปิตโร กาลมกํสุฯ โสวณฺณมณิมุตฺตาทิปูริตโกฏฺฐาคาราทโย โอโลเกตฺวา มม มาตาปิตโร มิจฺฉาทิฏฺฐิกตฺตา อิโต ทานาทิกิญฺจิกมฺมํ อกริตฺวา ปรโลกํ คจฺฉนฺตา กากณิกมตฺตมฺปิ อคเหตฺวา คตา, อหํ ปน ตํ คเหตฺวาว คมิสฺสามีติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา เภริํ จราเปตฺวา กปณทฺธิกวนิพฺพเก สนฺนิปาเตตฺวา สตฺตาหพฺภนฺตเร สพฺพํ สาปเตยฺยํ ทานมุเขน ทตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อิสิปฺปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา กสิณปริกมฺมํ กตฺวา ปญฺจ ภิญฺญา อฏฺฐ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา อากาสจารี อโหสิฯ อถ ตสฺมิํสมเย ปทุมุตฺตโร นาม ภควา หํสวตีนคเร ปฏิวสนฺโต เทวพฺรหฺมาทิปริวุโต จตุสจฺจปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมํ เทเสนฺโต นิสินฺโน โหติ, ตทา โส ตาปโส อากาเสน คจฺฉนฺโต มหาชนสมาคมญฺจ ภควโต สรีรโต นิกฺขนฺตฉพฺพณฺณรํสิโย จ ทิสฺวา กิเมตํติ วิมฺหิโต อากาสา โอตริตฺวา มหติยา พุทฺธลีฬาย นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺตํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปริสนฺตเร นิสินฺโน ธมฺมํ สุตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน อสฺสมเมว อคมาสิฯ อถ โส ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา อายุปริโยสาเน ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺโต ติํสกปฺเป ทิพฺพสมฺปตฺติมนุภวนฺโต ฉสุ กามสคฺเคสุ อปราปริยวเสน สํสริฯ เอกปญฺญาสอตฺตภาเว สกฺโก เทวราชา อโหสิ, เอกกวีสติอตฺตภาเว จกฺกวตฺติ หุตฺวา มนุสฺสสมฺปตฺติ มนุภวิตฺวา อิมสฺมิํพุทฺธุปฺปาเท ภควติ ปรินิพฺพุเต สาวตฺถิยํ อญฺญตรสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา สตฺตวสฺสิโก เอกํ ภิกฺขุํ ธมฺมํ เทเสนฺตํ อทฺทสฯ

ทิสฺวา ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา อนิจฺจสญฺญํ ปฏิลภิตฺวา ตตฺถ นิสินฺโนว อรหตฺตํ ปาปุณิ, ตโต โส ปตฺตปฏิสมฺภิโท อตฺตนา กตปุญฺญกมฺมํ โอโลเกนฺโต ตํ ปุพฺพจริยํ ภิกฺขูนํ มชฺเฌ ปกาเสนฺโต อาหฯ ตสฺมาฯ

[1]

นารโท กิร สมฺพุทฺโธ, ปุพฺเพ อาสิ นรุตฺตโม;

โลกํ ทุกฺขา ปโมเจนฺโต, ททนฺโต อมตํ ปทํฯ

[2]

ตสฺมิํ ตุ สมเย ตสฺส, สาวโก ฉินฺนพนฺธโน;

ภิกฺขิตฺวา ทีปเก ลทฺธ, มาหารํ ปริภุญฺชิตุํฯ

[3]

รุกฺขมูล มุปา คญฺฉิ, ตตฺถาสิํ รุกฺขเทวตา;

พุภุกฺขิตา อุทิกฺขนฺตี, อฏฺฐาสิํ ตสฺส สนฺติเกฯ

[4]

อทาสิ เม ภตฺตปิณฺฑํ, กรุณาปูริตนฺตโร;

คเหตฺวาน ฐิโต ปิณฺฑํ, สหมาโน ขุทํ ตทาฯ

[5]

อทินฺนตฺตา มยา ปุพฺเพ, กิญฺจิ ทานํ สุเปสเล;

ชิฆจฺฉาปีฬิโต โหมิ, ชาโตปิ เทวโยนิยํฯ

[6]

อชฺช เขตฺตํ สุลทฺธํเม, เทยฺยธมฺโมปิ วิชฺชติ;

พีชเมตฺถ จ โรเปมิ, ภวโต ปริมุตฺติยาฯ

[7]

อิติ จินฺติย วนฺทิตฺวา, ทาสสฺส สามิ โว อลํ;

สงฺคหํ อิธ โลกสฺมิํ, กโรถ ปารโลกิกํฯ

[8]

อิติ วตฺวา อทาสาหํ, ภุญฺจิ โสปิ ทยาปโร;

เตนาหํ ปุญฺญกมฺเมน, สุธนฺนมลภิํ ขเณฯ

[9]

ตโต จุโต ฉเทเวสุ, วินฺทนฺโต มหติํสิริํ;

จิรกาลํ วสิํ ตตฺถ, เทวิทฺธีหิ สมงฺคิตาฯ

[10]

สตสหสฺเส อิโต กปฺเป, ปทุมุตฺตรนามโก;

อุปฺปชฺชิ โลกนายโก, ธมฺมราชา ตถาคโตฯ

[11]

มหิทฺธิโก ตทา อาสิํ, ตาปโส กานเน วเน;

สมฺปตฺตปญฺจา ภิญฺญาโณ, อากาเสน จรามหํฯ

[12]

ตทา กาเสน คจฺฉนฺโต, รมฺเม หํสวตีปุเร;

พุทฺธรํสิปริกฺขิตฺตํ, เกตุมาลาวิลาสิตํฯ

[13]

เทวสงฺฆปริพฺพูฬฺหํ, เทเสนฺตํ อทฺทสํ ชินํ;

โส ตํ ทิสฺวาน นภสา, ฐิโตหํ ปริสนฺตเรฯ

[14]

ธมฺมํ สุตฺวา อุทคฺโคหํ, กาลํ กตฺวาน สตฺถุโน;

ตโต จุโต ปปนฺโนสฺมิ, ตาวติํเส มโนรเมฯ

[15]

ติํสกปฺปสหสฺสานิ, จรนฺโต เทวมานุเส;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ลภามิ วิปุลํ สุขํฯ

[16]

เอกปญฺญาสติกฺขตฺตุํ, เทวรชฺชมการยิํ;

อเถกวีสติกฺขตฺตุํ, จกฺกวตฺตี อโหสหํฯ

[17]

ปเทสรชฺชํ กาสาหํ, พหุกฺขตฺตุํ ตหิํ ตหิํ;

อิมสฺมิํ ภทฺทเก กปฺเป, นิพฺพุเตตุ [นิพฺพุเตสุ อิติสพฺพตฺถ] ตถาคเตฯ

[18]

โจทิโต ปุญฺญกมฺเมน, สาวตฺถิปุรมุตฺตเม;

อุปฺปชฺชิตฺวา กุเล เสฏฺเฐ, ชาติยา สตฺตวสฺสิโกฯ

[19]

สุตฺวา ธมฺมํ กเถนฺตสฺส, ภิกฺขุสฺสญฺญตรสฺสหํ;

ภวสฺสนฺตํ กริตฺวาน, อรหตฺตมปาปุณิํฯ

[20]

สุทินฺนํ เม ตทา ทานํ, สุสฺสุตํ ธมฺมมุตฺตมํ;

ทุกฺขสฺสนฺตํ อกาสาหํ, ตสฺส กมฺมสฺส วาหสาติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา พหู ชเน กุสลกมฺเม นิโยเชสีติฯ

[21]

ทาเนนเปวํ จริมาย ปิณฺฑิยา,

สวณาย ธมฺมสฺส มุหุตฺตเกน;

ลภนฺติ สตฺตา ติวิธมฺปิ สมฺปทํ,

ผลํ วเท โก พหุทายกสฺส โภฯ

เทวปุตฺตสฺส วตฺถุํ นวมํฯ

30. สีวลิตฺเถรสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อิโต กิร กปฺปสตสหสฺสมตฺถเก ปทุมุตฺตโร นาม สตฺถา โลเก อุทปาทิ ธมฺมเทสนาย สตฺเต อมตมหานิพฺพาณํ ปาเปนฺโต, ตสฺมิํ สมเย ภควา หํสาวติยํ สราชิกาย ปริสาย มชฺเฌ เอกํ ภิกฺขุํ ลาภีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิฯ ตทา ราชา ตํ ทิสฺวา ตํ ฐานํ กามยมาโน พุทฺธปมุขสฺส สงฺฆสฺส มหาทานํ ทตฺวา ภควโต ปาทมูเล สิรสา นิปชฺชิ, ตทาสฺส ภควา อนาคเต โคตมสฺส ภควโต สาสเน ตํ ฐานํ ลภิสฺสสีติ วตฺวา พฺยากาสิฯ ตํ สุตฺวา มุทิโต ราชา ปุญฺญานิ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติฯ ตโต อปรภาเค พาราณสิยํ เสฏฺฐิปุตฺโต หุตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสหสฺสํ จตุปจฺจยทาเนน ยาวชีวํ ปฏิชคฺคิตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺโต มหนฺตํ สมฺปตฺติ มนุภวิตฺวา ตโต จุโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล พนฺธุมตีนคเร อญฺญตรสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺติฯ